ปลาคัตสึโอะแรกฤดู “ต่อให้ต้องเอาเมียไปจำนำ ก็ต้องกินให้ได้”
katsuo
ฤดูใบไม้ผลิใกล้เข้ามาแล้ว แน่นอนว่าแต่ละฤดูก็จะมีของกินอร่อย ๆ ประจำฤดูกาลที่เรียกว่า “Shun no mono” (旬のもの) เป็นของที่สดใหม่และมักจะมีราคาถูก หาซื้อได้ง่ายกว่าในฤดูอื่น ๆ อย่างในช่วงนี้ก็เช่น สตรอเบอร์รี่ กะหล่ำปลี หน่อไม้ หอยอาซาริ หรือแม้แต่ดอกซากุระที่กลายเป็นส่วนผสมในอาหารหรือขนมหลากหลายเมนู ไม่ว่าจะเป็นซากุระโมจิ ข้าวหุงดอกซากุระที่ทำให้มีสีชมพูอ่อน ๆ น่าเอ็นดูสุดใจกันไปเลย
หรือถ้าเป็นปลาก็ต้องเป็น “ปลาคัตสึโอะ” (かつお, Katsuo) ที่ว่ายมาตามกระแสน้ำและมักจับได้ในญี่ปุ่นช่วงเดือนมีนาคม โดยปลาคัตสึโอะนั้นถือเป็นของอร่อยที่ขึ้นชื่อลือชามาตั้งแต่ยุคเอโดะ จนมีคำเปรียบเปรยว่า “ต่อให้ต้องเอาเมียไปจำนำ ก็ต้องกินปลาคัตสึโอะแรกฤดูให้ได้” (女房を質に入れても初鰹)
ภาพประกอบ : ©SHUKADO Co.,Ltd.
ทั้งนี้ทั้งนั้น ในสมัยดังกล่าว รัฐบาลได้ประกาศห้ามซื้อขายมนุษย์แล้ว ถึงแม้ในความเป็นจริงจะมีครอบครัวที่อดอยากลักลอบขายเด็กผู้หญิงให้ไปเป็นเด็กรับใช้ย่านโยชิวาระกันอยู่บ้าง แต่ถ้าขยันเก็บเงินเก็บทอง หรือได้เสี่ยกระเป๋าหนักเป็นคนอุปถัมภ์ก็พอจะไถ่ตัวเองออกมาได้ แต่เรื่องโฉ่งฉ่างขนาดเอาเมียไปจำนำนั้นไม่มีแล้วค่ะ จะถือเป็นคำพูดติดตลก แสดงความบ้าเห่อของชาวเอโดะก็ได้
ไม่เพียงแต่ปลาคัตสึโอะเท่านั้น ของกินแรกฤดูอื่น ๆ อาทิเช่น มะเขือยาวหรือแตงกวาก็เป็นที่ชื่นชอบของชาวเอโดะอย่างมากเช่นกัน ถึงกับมีคำพูดว่า “กินของแรกฤดูแล้วอายุจะยืนยาวไปอีก 75 วัน” (初物七十五日) ด้วยความเชื่อที่ว่าหากได้กินอะไรที่ออกผลผลิตมาเป็นครั้งแรกของปีจะช่วยนำโชคมาให้จากพลังชีวิตสดใหม่นั่นเอง นอกจากนั้น ปลาคัตสึโอะยังถูกขนานนามว่า “ปลาแห่งชัยชนะ” เนื่องมาจากคำพ้องเสียงตัว “คัตสึ” ที่แปลว่า “ชัยชนะ” จึงถือเป็นมงคลสองเด้งไปเลยอีกต่างหาก!
ในสมัยเอโดะ ยังไม่มีภาชนะขนาดใหญ่พอจะบรรจุปลาสด ๆ ที่เพิ่งตกขึ้นมาได้ อีกทั้งยังไม่มีห้องแช่แข็งที่ช่วยรักษาความสดของปลา เมื่อจับปลามาได้จึงต้องใช้เรือพายขนส่งเฉพาะกิจมาขนย้ายปลาไปยังท่าเรือเพื่อรักษาความสดของปลา โดยเฉพาะปลาคัตสึโอะที่สดใหม่เป็นตัวแรก ๆ นั้นว่ากันว่าคนที่มีบุญญาธิการพออย่างระดับจักรพรรดิหรือซามูไรชั้นสูงเท่านั้น ถึงจะมีโอกาสได้ลิ้มรสชาติ นอกนั้นจะเป็นเศรษฐีมีเงินระดับรอง ๆ ลงมา เพราะปลาคัตสึโอะแรกฤดูสมัยนั้นตกราคาตัวละ 1 เรียว หากเทียบเป็นราคาปัจจุบันก็ตกตัวละแสนเยนได้ แน่นอนว่าราคาแพงขนาดนี้ คนธรรมดาสามัญก็ไม่ค่อยจะมีปัญญาได้กินกันหรอกค่ะ ถึงต้องเอาเมียไปจำนำนี่ไงฮึ! เพราะว่าจำนำผัวแล้วก็คงได้เงินไม่พอกินหรอกใช่มั้ยล่ะ!
ปัจจุบันปลาคัตสึโอะหารับประทานได้ไม่ยากค่ะ ตอนไปเดินฟูจิซูเปอร์ก็ยังพอเห็นอยู่ในราคาที่เอื้อมถึงได้ เอามาทำคัตสึโอะทาทากิ ราดพอนซึผสมโชยุ ใส่ขิง และใบโอบะ ตามด้วยกระเทียมสดฝาน คือนิพพานแท้ ๆ ถ้ามีโอกาสลองหารับประทานกันดูนะคะ รับรองว่าไม่น้อยหน้าเมนูไหน ๆ แน่นอน
อ้างอิง
https://inoue78.com/shichiya/1969.html
http://ito78.co.jp/blog/sichiya/663.html?fbclid=IwAR2bBoakWTBe9MFZ9V3aI725VglFs_oQGn7Ft9r2WeBsY7wZQwyaTD5tOwM
https://kurashi-no.jp/I0033771
Cover Illustration : Ma-een
“บาระปัง (バラパン) ขนมปังรูปทรงดอกกุหลาบ” คลิก
“ปลาหมึกยัดไส้ข้าวเหนียว by Yamamori” คลิก
