เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

เรื่องราวของข้าวกล่อง และภาพยนตร์เกี่ยวกับข้าวกล่องอันอบอุ่นหัวใจ

มีใครเคยพกข้าวกลางวันไปกินที่โรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือที่ทำงานกันบ้างไหมคะ?

ผู้เขียนเองเป็นอีกหนึ่งคนที่ชอบพกกล่องข้าวจากบ้านไปรับประทานมาก ๆ เลยค่ะ เพราะนอกจากจะประหยัดสตางค์แล้ว ยังประหยัดเวลา ไม่ต้องฝ่าแดดร้อน ๆ ออกไปซื้อกับข้าว ยิ่งหลัง ๆ เทรนด์รักษ์โลกกำลังมา หลายคนอาจจะเริ่มพกกล่องมาใส่ข้าวหรือพกกล่องข้าวไปกินเอง ที่ญี่ปุ่นก็เช่นเดียวกันค่ะ ที่นู่นเด็ก ๆ ทุกคนคุ้นเคยกับการพกข้าวกล่องฝีมือคุณแม่ไปทานที่โรงเรียน

弁当 (ฺBentou)* คือ อาหารที่จัดเตรียมใส่กล่องสำหรับพกพาไปรับประทานอาหารนอกบ้าน ถ้าเปรียบกับไทยก็คงให้ความรู้สึกคล้ายกับปิ่นโต และมีการสันนิษฐานว่าคำศัพท์ที่ใช้เรียกปิ่นโตของไทยน่าจะเพี้ยนมาจากคำว่า “เปี้ยนตัง” ของจีน และ “เบนโตะ” (Bento) ของญี่ปุ่น

*การออกเสียงคำว่า 弁当 ที่ถูกต้องคือ เบนโต (Bentou) แต่เนื่องจากความคุ้นชินของคนไทย ทางดาโกะจึงขออนุญาตใช้คำว่า เบนโตะ (Bento) แทน 

เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

รูปภาพ : Ella Olsson (Unsplash)

ว่ากันว่าต้นแบบของเบนโตะนั้นได้มาจาก 本膳料理 (Honzen Ryori) ของชนชั้นซามูไร ฮอนเซนเรียวริเป็นอาหารที่จะเสิร์ฟในพิธีการต่าง ๆ มีลักษณะแตกต่างจากอาหารชนิดอื่นตรงรูปแบบของการเสิร์ฟอาหาร เพราะจะเสิร์ฟทุกอย่างภายในครั้งเดียว ไม่ใช่ค่อย ๆ เสิร์ฟทีละจานจนกว่าจะครบทุกเมนู บางครั้งก็จะชมโนห์ไประหว่างรับประทานอาหารด้วย

วัฒนธรรมและขนบธรรมเนียมนี้แพร่หลายจากชนชั้นซามูไรไปยังชาวบ้านทั่วไปในช่วงยุคสมัยเอโดะ เมื่อชาวบ้านเริ่มนิยมชมละครโนห์และการแข่งขันซูโม่ ในช่วงแรกจะนิยมรับประทานโอนิกิริพร้อมกับแกล้ม ก่อนจะค่อย ๆ พัฒนาบรรจุลงในกล่องแบบให้กินสะดวกและง่ายขึ้น จึงกลายมาเป็นข้าวกล่องเบนโตะ ซึ่งรูปแบบในการกินนั้นก็มีอิทธิพลมาจนถึงปัจจุบัน

เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

รูปภาพ : Andre Benz (Unsplash)


การพกอาหารไปกินนอกบ้าน อีกหนึ่งจุดเริ่มต้นของเบนโตะ


การกินอาหารนอกบ้านหรือระหว่างเดินทาง เริ่มตั้งแต่ศตวรรษที่ 5 คนญี่ปุ่นนิยมกินข้าวแห้งซึ่งผ่านการนึ่งและนำไปตากให้แห้งเพื่อรักษาคุณภาพ เวลากินจะนำไปใส่น้ำร้อนหรือน้ำเปล่า แล้วกินทั้งแบบนั้น บ้างก็นำไปปั้นเป็นข้าวปั้น เพื่อนำไปกินระหว่างการล่าสัตว์ ทำนา หรือออกไปทำสงคราม

ผู้คนที่ทำงานบนเขา เกษตรกร และชาวประมง เมื่อถึงเวลารับประทานอาหาร พวกเขาส่วนใหญ่ไม่สามารถเดินทางกลับบ้านได้ จึงต้องหอบหิ้วเอาอาหารติดตัวไปด้วยเวลาทำงาน อาหารที่พกไป เช่น ข้าวสุก ข้าวฟ่าง มันฝรั่ง และอื่น ๆ แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับพฤติกรรมการกินของภูมิภาคนั้น ๆ

ยกตัวอย่างเช่น ในหนังสือประวัติศาสตร์อันเก่าแก่ของญี่ปุ่น “Nihon Shiki” บันทึกเอาไว้ว่าในสมัยศตวรรษที่ 5 เวลาออกไปล่าเหยี่ยว มีการนำถุงมาใช้ใส่อาหารเพื่อสะดวกในการพกพา นอกจากนี้ในบทกวี “Ise Monogatari” ยังมีฉากบรรยายรับประทานข้าวแห้งที่พกพาเอาไว้ขณะเดินทาง ในสมัยศตวรรษที่ 10 ด้วยเช่นกัน


ที่มาของคำว่า “เบนโตะ”


คำว่า “เบนโตะ” เริ่มใช้และถูกพูดมากขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 16 ซึ่งปกครองโดยโอดะ โนบุนากะ สมัยนั้นโนบุนากะเลี้ยงข้าวคนจำนวนมากในปราสาทของเขา และเพื่อการแจกจ่ายที่ง่ายขึ้น เขาจึงตั้งชื่ออาหารนั้นว่า “เบนโตะ” ซึ่งคำ ๆ นี้มีต้นกำเนิดมาจากคำว่า “便當” (Biàndang) ในภาษาจีน ที่มีความหมายว่ “สะดวกสบาย

มาถึงตรงนี้ ทุกคนน่าจะรู้จักเบนโตะ ข้าวกล่องญี่ปุ่นกันมากขึ้นแล้ว เพื่อไม่ให้หลุดคอนเซ็ปต์ธีมเดือนนี้ของทางดาโกะ วันนี้ผู้เขียนมีภาพยนตร์เกี่ยวกับข้าวกล่องมาแนะนำด้วยค่ะ ทั้งสองเรื่องมีความคล้ายคลึงกันตรงที่ว่า เรื่องราวในภาพยนตร์อิงจากเรื่องจริงของชาวญี่ปุ่น แถมยังเกี่ยวกับพ่อแม่เลี้ยงเดี่ยวทั้งสองเรื่องอีกด้วย


“Bento Harassment” (今日も嫌がらせ弁当, Kyo mo Iyagarase Bento)


เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

เรื่องราวของคุณแม่คนหนึ่งที่อัพเรื่องราวของตัวเองลงใน Ameblo ซึ่งเป็นเว็บไซต์สำหรับเขียนบล็อกของญี่ปุ่น แต่ละเดือนมีคนเข้าชมบล็อกของเธอกว่า 3 แสน 5 หมื่นคน เมื่อลูกสาวคนเล็กของเธอเข้าสู่ช่วงมัธยมปลายก็เริ่มทำตัวต่อต้าน ไม่ยอมพูดคุยกับเธอแบบปกติ แต่กลับใช้วิธีส่งเมสเสจแทน แถมยังปั้นหน้าตึงใส่เธอเป็นประจำ เธอไม่รู้จะสื่อสารกับลูกสาวอย่างไร จึงนึกถึงข้าวกล่องที่ทำให้ลูกสาวทุกวัน

เธอเริ่มทำกล่องเบนโตะเพื่อหวังที่จะแก้เผ็ดลูกสาว โดยให้โดนเพื่อนที่โรงเรียนล้อ แต่กลายเป็นว่าเพื่อน ๆ ของลูกสาวกลับรอคอยชมฝีมือข้าวกล่องหน้าตาสุดแสนครีเอทีฟของเธอทุกวัน และเธอก็ค่อย ๆ ใส่ข้อความที่อยากพูดคุยกับลูกผ่านลวดลายของข้าวกล่องที่เธอตั้งใจทำสุดฝีมือ ซึ่งระหว่างนั้นเธอก็ทำการอัพเดทบล็อกเกี่ยวกับข้าวกล่องที่เธอเพียรทำอยู่ทุกวันไปพร้อม ๆ กันด้วย มีคนเข้ามาชม ติดตาม คอมเมนต์และให้กำลังใจเธออย่างล้นหลาม เธอทำหน้าที่คุณแม่ ทำเบนโตะให้ลูกสาวเป็นเวลา 3 ปีจนลูกสาวจบการศึกษาที่โรงเรียน

และด้วยข้าวกล่องฝีมือเธอ จึงทำให้เธอกับลูกสาวเข้าใจกันและกันมากขึ้น ความสัมพันธ์ต่างก็ดีขึ้น โดยมีข้าวกล่องเป็นตัวกลาง

เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

อ่านเรื่องราวในชีวิตจริงของคุณแม่เจ้าของบล็อกได้ทาง : https://ameblo.jp/kaerit


“Dad’s Lunch Box” (パパのお弁当は世界一, Papa no Obento wa Sekai Ichi)


เปิดโลกเบนโต (Bentou) กล่องข้าวน้อยญี่ปุ่น

เรื่องราวของคุณพ่อเลี้ยงเดี่ยววัยกลางคนที่ตัดสินใจแยกทางกับภรรยา ทำให้หน้าที่การเตรียมอาหารกลางวันอย่างกล่องข้าวของลูกต้องตกเป็นหน้าที่ของเขาโดยปริยาย จากหน้าที่ของแม่กลายมาเป็นของพ่อ เขาต้องฝึกฝนและพยายามเตรียมอาหารกลางวันให้ลูกสาวที่ขึ้นมัธยมตอนปลาย

เนื้อหาภายในเรื่องสะท้อนสังคมและวัฒนธรรมเกี่ยวกับเบนโตะของญี่ปุ่นเป็นอย่างดี ใครว่าข้าวกล่องคืองานง่าย ๆ กัน? คุณพ่อคนเก่งจะต้องทุ่มเทอะไรบ้าง เพื่อเบนโตะของลูกสาว นอกจากความอร่อยแล้ว ยังรวมเอาความตั้งใจ ความรัก และความทุ่มเทจากพ่อส่งถึงลูก เรื่องนี้เป็นอีกเรื่องที่มีเค้าโครงความจริง เป็นเรื่องราวที่โด่งดังจากโลกทวิตเตอร์เมื่อคราวที่ลูกสาวได้ทวีตขอบคุณคุณพ่อที่คอยทำเบนโตะให้เธอ จนถึงวันสุดท้ายของการศึกษา ทำให้มีคนรีทวีตกว่า 80,000 คน และมีคนกดไลค์มากถึง 260,000 คนเลยทีเดียว

ทวิตเตอร์ต้นเรื่องซึ่งถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์

 

จะเห็นได้ว่าข้าวกล่องหรือเบนโตะนั้นมีความสำคัญในชีวิตประจำวันของชาวญี่ปุ่นมาก ๆ จนไม่น่าเชื่อเลยว่าข้าวกล่องเล็ก ๆ หนึ่งกล่องจะอัดแน่นไปด้วยวัฒนธรรม บทบาท และมุมมองของชาวญี่ปุ่นเอาไว้แน่นขนาดนี้


ฮาจิเมะ อิซายามะ จากการ์ตูนที่ถูกปฏิเสธ ก่อนกลายเป็น Attack on Titanคลิก
MindaRyn กับการก้าวเป็นนักร้องเพลงอนิเมะคลิก

views